Дархан Хайрхан уул нь Шарын гол, Хонгор сумын заагт Далайн түвшнөөс дээш 1239.2 метр өндөр байрладаг. Хэнтийн нурууны салбар их Дархан, бага Дархан гэсэн хоёр хэсгээс бүрддэг бөгөөд Дарханчууд 300 гаруй жилийн тэртээгээс тахиж ирсэн түүхэн уламжлалтай ажээ.

Түшээт хан аймгийн Хан Ханддорж халхын долоон хошууны даншиг өргөхөөр болжээ. Ханы зар тарсаны дараа, хошуу бүрээс маш өргөн хөдөлж, эр хүн, эрхий мэргэд, эмээлтэй морь болгоныг бэлтгэж эхлэв.

Эрдэнэ вангийн хошууныхан /Одоогийн Шарын голын уурхай байгаа Хүйтэний голын ардаад/ аймгийн наадамд заавал түрүүлэх морь олох гэж шинжээчид гаргажээ. Хурдан морины шинжээчид нутгийн бүх адууг үзэж, сонгосоор эцэст нь нэг ядуу эмгэний ганц алаг морийг шалгаруулан авч гэнэ. Алаг морийг хамгийн сайн уяачаар сойлгоод эрийн гурван наадамд оролцов. Энэ морь Даншигийн мянган морины уралдаанд түрүүлж, нутаг усныхнаа баярлуулжээ.  

Хан Ханддорж нутгийн наадамчдыг тусгайлан хүлээн авч баярласнаа илэрхийлээд, алаг морийг Дархан хэмээх алдраар мялаахад Эрдэнэ вангийн хошууныхан Дархан алаг морийг Хан Ханддоржид бэлэглэж гэнэ.

Сар жил улиран одсоор, Дархан алаг морь олон наадамд тоосоо өргөж, олон ч түрүү авч, хорвоогийн жамаар өтөлжээ. Амьтан бүхэн унасан нутаг, угаасан усаа гэдгийн учир нэгэн өдөр Дархан алаг морь ч төрсөн нутгаа тэмцэн гүйж хүрчээ. Эзэн нь болсон ядуу эмгэн аль эрт бурханы оронд одсон байв. Алаг морь угаасан Хүйтэний голын уснаасаа ууж амраад, Шар сүмийн хойд талын Хан уулын оройд гарч үхсэн байхыг ууланд  явж байсан Шар сүмийн нэгэн лам олж, таньжээ. Энэ нь Шарын голын Чойжин ламын эзэмшлийн нутаг байж. Лам нутгийн ардуудыг цуглуулан, тэд элэг эмтлэм энэ түүхийг шагшин ярилцаж, гашуудсан гэдэг.

Тэр цагаас хойш Эрдэнэ вангийн хошууны ардууд маш ихээр үгүйрэн ядуурч, уях гүү, унах морьгүй шахуу болов. Юуны учир ийм байдалд хүрэв хэмээн Хүйтэний голд сууж байсан Даамар гэдэг том ламаас асуухад, Дархан алаг морины домгийг ярьжээ. Тэгээд “Хайрхан уулын оройд алаг морийг оршоо. Тэгвэл та бүхэн хурдан адуутай болж, амьдрал ахуй тань дээшилнэ” хэмээн айлтгаж гэнэ. Ингээд ардууд нутгийн Хүрэндорж гэдэг уран хүнээр Дархан алаг морины дүрс бүхий модон сийлбэр хийлгэж Хөх хайрхан уулын оройд гарган тахил өргөсөн аж.

Тэр үеэс энэхүү уулыг Дархан алаг уул хэмээн нэрийдэх болсон гэнэ. Ард түмний бэлэгшээж өгсөн Дархан алаг морины нэр Дархан алаг уул болж, улмаар энэхүү уулын нэр Дархан хотын нэр болжээ.

Энэхүү домгийг яруу найрагч О.Солдатхан 1970 онд “Согтуу” Эрдэнэ гэдэг хүнээс сонсч, бичиж найруулснаа тухайн үеийн “Гал” сонинд нийтлүүлсэн аж.